چک از اسناد تجاری مهم و کاربردی است که مردم در کارها و معاملات روزمره خود آن را مورد استفاده قرار می‌دهند.
طبق ماده ۳۱۰ قانون تجارت “چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که نزد محال علیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار میکند”.
در این تعریف چک وسیله پرداخت است که به جای پول مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق قانون محال علیه چک باید بانک‌ها باشند و موسسات مالی و صندوق های قرض الحسنه شامل قانون صدور چک نمی‌شوند.
اگر وصول وجه چک با مشکل برخورد و چک برگشت خورد میتوان در مورد دعاوی حقوقی با توجه به مبلغ چک به مراجع قضایی یا شورا حل اختلاف مراجعه کرد.
تا سقف بیست میلیون در صلاحیت شورا حل اختلاف است و بالاتر در صلاحیت دادگاه است.
موارد ساقط کننده وجه کیفری به شرح زیر است :
- اگر چک سفید امضا صادر شده باشد.
- اگر چک بابت تضمین سپرده شده باشد.
- هرگاه وصول وجه چک منوط به تحقق یک شرط شده باشد.
- اگر چک بدون تاریخ صادر شود یا ثابت شود که تاریخ صدور چک زودتر از تاریخ درج شده روی آن است.
راه دیگر اداره ثبت است که یک مرجع غیر قضایی است. ولی نمی‌توان خسارت تاخیر تادیه را مطالبه کرد. وجه را فقط میتوان از صادرکننده طلب کرد نه از ظهرنویسان که قابل پیگیری از طریق اداره ثبت نیست.چک صیادی:سامانه صدور یکپارچه دسته چک (صیاد) از ۱۳۹۶ توسط بانک مرکزی رونمایی شده است. هدف از راه اندازی سامانه صیاد کاهش آمار چک برگشتی و جلوگیری از صدور دسته چک برای افراد بدحساب و در نتیجه افزایش اعتبار چک در معاملات است.
چک های صیادی فرد باید حداقل دو سال حساب بانکی با کارکرد بالا داشته باشد و بانک نقشی در صدور دسته چک برای او ندارد و فقط بعنوان واسطه درخواست صدور دسته چک را در سامانه صیاد ثبت میکند.
در صورتی که فردی دارای چک برگشتی تا زمانی که از سوابق خود رفع اثر نکند نمی‌تواند درخواست چک صیادی کند. در سامانه صیاد امکان استعلام از پیشینه صادرکننده چک صیادی برای دریافت کننده وجود دارد که یکی از بزرگترین مزایا در این سامانه به شمار میرود و راهی است برای کاهش آمار چک های برگشتی. با راه اندازی سیستم یکپارچه صدور چک اطلاعات چک به طور آنلاین در دسترس متقاضیان قرارخواهد گرفت.
مزایای چک صیاد چیست؟
- اختصاص یک شناسه صیاد (کد ۱۶ رقمی) به هر برگ چک که حاوی اطلاعات اعتبار صاحب حساب است
- حذف نقش شعب بانکی درصدور دسته چک و جلوگیری از زد و بند افراد با رییس شعبه
- امنیت بالای چک صیادی ( نوع کاغذ و آرم های برجسته آن قابل جعل نیستند )
- امکان استعلام اعتبار حساب صادر کننده چک که در نتیجه باعث کاهش آمار چک برگشتی است
- تعیین سقف مبلغ چک به دست سامانه صیاد و جلوگیری از صدور چک با مبالغی بیش از توان مالی صادر کننده
- حذف صدور چک در وجه حامل و جلوگیری از خطراتی مثل به سرقت رفتن چک
- حذف چک سفید امضا و خطراتی که برای صادر کننده چک دارد.
ویژگیهای امنیتی چک صیادی:
ویژگیهای امنیتی حرفه‌ای به چک‌ها اضافه شده که برای بانکداران و اشخاصی که استفاده مستمر و مکرری از چک‌ها دارند قابل استفاده خواهد بود. به عنوان مثال میتوان به شماره یکتا اشاره کرد.
یکی دیگر از تغییراتی که دسته چک‌های جدید بوجود آمده است، داشتن شماره یکتا است.
شماره یکتا شماره اختصاصی هر برگ چک است که به گیرنده چک این امکان را می‌دهد که فقط با یک پیامک از میزان اعتبار فرد صادر کننده چک مطلع بشود.
با پیامک شماره یکتا به شماره‌ای که اعلام می‌شود اطلاعات پایه فرد صادر کننده چک برای گیرنده چک ارسال خواهد شد. همچنین با این سامانه ابعاد چک‌های مختلف دولتی و خصوصی در یک استاندارد مناسب قرار می‌گیرند و در نتیجه امکان جعل این چک کمتر خواهد شد. با صدور این نوع چک‌ها به محض این که اولین چک شخص برگشت بخورد به دلیل وجود امکان استعلام و مطلع شدن افراد مبنی برفاقد اعتبار بودن امکان صدور چک جدید از سوی صادر کننده و دریافت آن از سوی هر دریافت کننده‌ای منتفی می‌شود.
تفاوت های چک صیاد از نظرظاهری با چک های قدیمی:
- رنگ چک صیادی ترکیبی از بنفش و صورتی است.
- ابعاد تمام برگه های چک صیادی ۱۷۰ در ۸۵ میلیمتر است.
- در قسمت بالای سمت چپ چک صیادی عدد ۱۶ رقمی درج شده که شناسه صیادی چک است.
- در قسمت پایین سمت چپ چک صیادی، عبارت” کارسازی این چک منوط به ثبت صدور دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است” قید شده است.
- برای تولید این چک از کاغذ واتر مارک مولتی تن استفاده شده است که آرم شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران نیز روی آن وجود دارد و در مقابل نور نمایان می‌شود.
تفاوت های چک صیادی با چک قدیمی از نظر لزوم ثبت در سامانه:
چک صیادی باید در سامانه صیاد ثبت شده و هر عملیاتی از انتقال و استعلام تا تایید آن از طریق این سامانه انجام می‌شود که این امر در بالا بردن امنیت چک و ضمانت نقد شوندگی آن نقش اساسی دارد. قبل از راه اندازی سامانه صیاد، چنین الزامی برای چک‌های قدیمی وجود نداشت.
بنابراین برخلاف چک‌های قدیمی، صدور و انتقال چک صیاد به شکل حامل ممکن نیست. همچنین انتقال چک، علاوه بر ثبت انتقال چک در سامانه صیاد توسط انتقال دهنده، مستلزم تایید انتقال چک از سوی گیرنده چک هم است.
در حال حاضر عملیات ثبت، انتقال و تایید چک صیادی از خود سامانه انجام نمی‌شود و تنها از طریق سامانه صیاد اپلیکیشن‌های پرداخت موبایل و درگاه‌های اینترنتی بانکی امکان پذیر است. اما استعلام چک صیاد علاوه بر اپلیکیشن‌های پرداخت موبایل و درگاه‌های اینترنتی بانکی از طریق خود سایت صیاد هم قابل انجام است.
